Jedna z ustaw „koronawirusowych” umożliwiła organizatorom turystyki dokonywanie zwrotów wpłat podróżnym w terminie dłuższym o dodatkowe 180 dni. Abstrahując w tym miejscu od pytania o zgodność tego rozwiązania z dyrektywą 2015/2302, z praktycznego punktu widzenia należy zwrócić uwagę, że regulacja ta znajduje zastosowanie w ściśle określonych sytuacjach, nie obejmuje wszystkich umów, które zawierane są przez organizatorów turystyki. Warto o tym wspomnieć, ponieważ w praktyce nie wszystkie umowy nazywane umowami o udział w imprezie turystycznej są w rzeczywistości takimi umowami. Ponadto w praktyce czasami podróżni dokonują rezygnacji z umów w przypadku których wspomniana zasada „180 dni” nie obowiązuje, o czym warto pamiętać.
Zgodnie z art. 15k ustawy z dnia 31 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2020 r., poz. 568 ze zm.):
1. Odstąpienie od umowy w trybie określonym w art. 47 ust. 4 ustawy z dnia 24 listopada 2017 r. o imprezach turystycznych i powiązanych usługach turystycznych lub rozwiązanie przez organizatora turystyki umowy o udział w imprezie turystycznej w trybie określonym w art. 47 ust. 5 pkt 2 tej ustawy, które to odstąpienie od umowy lub rozwiązanie umowy pozostaje w bezpośrednim związku z wybuchem epidemii wirusa SARS-CoV-2, jest skuteczne z mocy prawa po upływie 180 dni od dnia powiadomienia przez podróżnego o odstąpieniu lub powiadomienia o rozwiązaniu przez organizatora turystyki.
2. Odstąpienie od umowy bądź jej rozwiązanie, o którym mowa w ust. 1, nie jest skuteczne w przypadku wyrażenia przez podróżnego zgody na otrzymanie w zamian od organizatora turystyki vouchera do realizacji na poczet przyszłych imprez turystycznych w ciągu roku od dnia, w którym miała się odbyć impreza turystyczna.
3. Wartość vouchera, o którym mowa w ust. 2, nie może być niższa niż kwota wpłacona na poczet realizacji dotychczasowej umowy o imprezę turystyczną.
4. Środki odpowiadające wpłatom na poczet realizacji umów o imprezy turystyczne, w stosunku do których zastosowanie znajdzie ust. 2, podlegają ochronie na wypadek niewypłacalności organizatora turystyki.
Powyższe oznacza, że:
Po pierwsze, te szczególne zasady dotyczą w zakresie działalności prowadzonej przez podmioty posiadające status organizatorów turystyki wyłącznie umów o udział w imprezach turystycznych w rozumieniu ustawy o imprezach turystycznych i powiązanych usługach turystycznych. Pojęcie imprezy turystycznej zostało zdefiniowane w tej ustawie (art. 4 pkt 2) i do tej definicji należy się odwołać. W tym miejscu wskażę jedynie przykładowo, że z umową o udział w imprezie turystycznej nie mamy do czynienia jeżeli przedmiotem umowy jest np. tylko przewóz lotniczy (np. czarter), mimo że w praktyce zdarzają się organizatorzy, którzy taki produkt wadliwie oznaczają jako imprezy turystyczne (to temat na inny wpis, częściowo już poruszany przeze mnie w tym miejscu). Z umową o udział w imprezie turystycznej nie będziemy też mieli do czynienia jeśli przedmiotem umowy są np. wycieczki jednodniowe nie obejmujące noclegu (z uwagi na art. 3 pkt 3 ustawy o imprezach turystycznych i powiązanych usługach turystycznych).
W przypadku niektórych usług zastosowanie może jeszcze ewentualnie znaleźć art. 15zp wspomnianej ustawy z 31 marca 2020 r.:
1. Przedsiębiorca prowadzący działalność związaną z organizacją wystaw i kongresów lub działalnością kulturalną, rozrywkową, rekreacyjną i sportową lub organizujący wystawy tematyczne lub imprezy plenerowe w przypadku rozwiązania umowy z klientem, które to rozwiązanie umowy pozostaje w bezpośrednim związku z wybuchem epidemii wirusa SARS-CoV-2, jest zobowiązany zwrócić wpłacone mu przez klienta środki w terminie 180 dni od dnia skutecznego rozwiązania umowy.2. Rozwiązanie umowy, o którym mowa w ust. 1, nie jest skuteczne w przypadku wyrażenia przez klienta zgody na otrzymanie w zamian od przedsiębiorcy vouchera do realizacji na poczet przyszłych wydarzeń w obszarze działalności przedsiębiorcy w ciągu roku od dnia, w którym miało się odbyć wydarzenie, za które klient wniósł zapłatę.3. Wartość vouchera, o którym mowa w ust. 2, nie może być niższa niż kwota wpłacona na poczet realizacji dotychczasowej umowy przez klienta.4. Przepisy ust. 1-3 stosuje się odpowiednio do przedsiębiorcy lub rolnika świadczącego usługi hotelarskie w rozumieniu ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o usługach hotelarskich oraz usługach pilotów wycieczek i przewodników turystycznych.
Po drugie, w przypadku umów o udział w imprezie turystycznej dodatkowe 180 dni znajdzie zastosowanie wyłącznie w przypadku zastosowania art. 47 ust. 4 lub 5. Obydwa te przepisy upoważniają do bezkosztowej rezygnacji w określonych sytuacjach. Jeżeli jednak nie mamy do czynienia z bezkosztową rezygnacją, a podróżny odstępuje od umowy za opłatą na podstawie art. 47 ust. 1 pkt 2 lub 3, to nie ma żadnych podstaw, aby organizator turystyki uwzględniał wspomniane dodatkowe 180 dni na zwrot wpłat podróżny. Podobnie brak jest podstaw do zastosowania tej reguły w przypadku odstąpienia przez podróżnego na postawie art. 46 ust. 4 pkt 2 ustawy, w przypadku jego niezainteresowania zmianą zawartej umowy.
Odpowiadając więc na tytułowe pytanie, organizatorzy turystyki nie zawsze mogą powoływać się na dodatkowe 180 dni na zwroty wpłat podróżnych. Nie mogą tego robić:
1) w sytuacji gdy nie mamy w ogóle do czynienia z umową o udział w imprezie turystycznej (z wyjątkiem sytuacji określonych we wspomnianym art. 15zp);
2) gdy podróżny odstępuje od umowy z obowiązkiem uiszczenia opłaty (art. 47 ust. 1 w zw. z ust. 2 lub 3), gdy nie ma on uprawnienia do bezkosztowej rezygnacji;
3) gdy podróżny odstępuje od umowy na podstawie art. 46 ust. 4 pkt 2 ustawy w związku z otrzymaną od organizatora turystyki propozycją zmiany umowy.
Piotr Cybula
PRAWO TURYSTYCZNE 