Tag Archives: rozporządzenie 261/2004

Do przygotowania tego wpisu skłoniła mnie informacja o problemach młodych polskich lekkoatletów z wylotem do Jerozolimy. Chodzi o reprezentację U18, która wybierała się na mistrzostwa Europy. Z pojawiających się informacji prasowych wynikało, że zawodnicy opóźnionego samolotu spali na Lotnisku Chopina w Warszawie w hali odlotów na podłodze lotniska. W opublikowanym na portalu wp.pl artykule pt. Polska reprezentacja fatalnie potraktowana w Warszawie. Mamy odpowiedź przedstawicieli lotniska wskazano, że:

Odwołując lot, przewoźnik powołał się na siłę wyższą, czyli w tym przypadku burzę. W takich sytuacjach LOT nie ma obowiązku, by na własny koszt zapewnić pasażerom nocleg.

Choć inne okoliczności tej sprawy również są ciekawe, poniżej odniosę się do kluczowej kwestii, tj. pytania, czy wystąpienie „siły wyższej” wyłącza obowiązek przewoźnika polegający na zapewnieniu pasażerowi hotelu. Co prawda w powyższym cytacie mowa jest o odwołaniu lotu, ale w dalszych uwagach przyjmę, że chodzi o odwołanie, bo z pozostałej treści artykułu wynika, że raczej chodzi o lot opóźniony, a nie odwołany.

Czy okoliczność ta zwalnia więc przewoźnika z takiego obowiązku? Odpowiedź jest negatywna. Nie zwalnia. Wynika to z przepisów rozporządzenia nr 261/2004 ustanawiającego wspólne zasady odszkodowania i pomocy dla pasażerów w przypadku odmowy przyjęcia na pokład albo odwołania lub dużego opóźnienia lotów. W niektórych przypadkach (o czym niżej) pojawia się obowiązek zapewnienia pasażerowi noclegu w hotelu. Wystąpienie nadzwyczajnych i nieuniknionych okoliczności, których nie można było uniknąć pomimo podjęcia wszelkich racjonalnych środków wyłącza co prawda obowiązek wypłaty przez przewoźnika odszkodowania o którym mowa w tym rozporządzeniu (250, 400 lub 600 EUR), ale właśnie nie obowiązku zapewnienia noclegu w hotelu. Teza więc, że wystąpienie burzy („siły wyższej”) zwalnia przewoźnika z obowiązku zapewnienia noclegu nie jest trafna, co oczywiście nie oznacza, że w każdym przypadku pasażer jest do tego uprawniony. Jak wyżej wskazano, w przypadku opóźnionego lotu obowiązek zapewnienia noclegu w hotelu występuje nie w każdym przypadku, a w określonych okolicznościach. Kiedy więc ten obowiązek się pojawia?

Zgodnie z art. 6 ust. 1 rozporządzenia nr 261/2004:

Jeżeli obsługujący przewoźnik lotniczy ma uzasadnione powody, by przewidywać, że lot będzie opóźniony w stosunku do planowego startu:

a) o dwie lub więcej godzin w przypadku lotów do 1500 kilometrów; lub

b) o trzy lub więcej godzin w przypadku wszystkich lotów wewnątrzwspólnotowych dłuższych niż 1500 kilometrów i wszystkich innych lotów o długości pomiędzy 1500 a 3500 kilometrów; lub

c) o cztery lub więcej godzin w przypadku wszystkich innych lotów niż loty określone w lit. a) lub b),

pasażerowie otrzymują od obsługującego przewoźnika lotniczego:

i) pomoc określoną w art. 9 ust. 1 lit. a) i art. 9 ust. 2; oraz

ii) gdy oczekiwany w sposób uzasadniony czas odlotu nastąpi co najmniej dzień po terminie poprzednio zapowiedzianego odlotu, pomoc określoną w art. 9 ust. 1 lit. b) i c); oraz

iii) gdy opóźnienie wynosi co najmniej pięć godzin, pomoc określoną w art. 8 ust. 1 lit. a).

O obowiązku zapewnienia noclegu w hotelu mowa jest we wskazanym art. 9 ust. 1 li. b rozporządzenia. Z powyższego przepisu wynika, że we wskazanych granicach obowiązek zakwaterowania powstaje gdy oczekiwany w sposób uzasadniony czas odlotu nastąpi co najmniej dzień po terminie poprzednio zapowiedzianego odlotu. W literaturze istnieją rozbieżności odnośnie do interpretacji tego pojęcia.

Z jednej strony reprezentowane jest stanowisko przychylniejsze dla przewoźników, z którego wynika, że obowiązek ten powstaje dla przewoźników „jeżeli lot pasażerów jest opóźniony co najmniej o jeden dzień w stosunku do planowej godziny wylotu” (tak J. Luzak, komentarz do art. 6 [w:] K. Osajda (red.) Prawo konsumenckie. Komentarz, Warszawa 2019).

Z drugiej strony, prezentowane jest stanowisko przychylniejsze dla pasażerów, że przewoźnik lotniczy powinien przystąpić do udzielenia tej pomocy „niezwłocznie, gdy dane okoliczności faktyczne uprawdopodabniać będą, że lot będzie opóźniony o czas, z upływem którego rozporządzenie 261/2004 łączy powstanie obowiązku świadczenia tej pomocy” (T. Kęska-Leszczyński, Rozporządzenie 261/2004 ustanawiające wspólne zasady odszkodowania i pomocy dla pasażerów w przypadku odmowy przyjęcia na pokład albo odwołania lub dużego opóźnienia lotów, Warszawa 2019, s. 112).

W tym kontekście pojawia się pytanie, co może zrobić pasażer, jeśli obowiązek przewoźnika aktualizuje się, a przewoźnik go nie wykonuje. Odpowiedź na to pytanie jest nieco łatwiejsza, bowiem w sprawie takiej wypowiedział się już Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej. W wyroku z 31 stycznia 2013 r. (C-12/11) TSUE orzekł, że:

Pasażer linii lotniczej może jednak uzyskać z tytułu odszkodowania za niedotrzymanie przez przewoźnika lotniczego obowiązku zapewnienia opieki, o którym mowa w art. 5 ust. 1 lit. b) i art. 9 rozporządzenia nr 261/044, jedynie zwrot kwot, które w świetle okoliczności danego przypadku były niezbędne, odpowiednie i rozsądne w celu zaradzenia brakowi opieki niezapewnionej temu pasażerowi przez przewoźnika lotniczego, czego ocena należy do sądu krajowego.

Podsumowując:

1. Wystąpienie nadzwyczajnych i nieuniknionych okoliczności, których nie można było uniknąć pomimo podjęcia wszelkich racjonalnych środków nie stanowi przesłanki zwalniającej przewoźnika z obowiązku zapewnienia noclegu w hotelu.
2. Obowiązek ten nie powstaje w każdym przypadku. Po pierwsze, obsługujący przewoźnik lotniczy musi mieć uzasadnione powody, by przewidywać, że lot będzie opóźniony w stosunku do planowego startu o wskazaną wyżej liczbę godzin (2, 3 lub 4 w zależności od długości lotów). Po drugie, „gdy oczekiwany w sposób uzasadniony czas odlotu nastąpi co najmniej dzień po terminie poprzednio zapowiedzianego odlotu”, przy czym w literaturze brak jest zgody co do tego, czy do aktualizacji tego obowiązku konieczny jest rzeczywisty upływ 24 godzin, czy też już wówczas gdy okoliczności faktyczne uprawdopodabniają, że lot będzie opóźniony o taki czas.
3. W przypadku gdy przewoźnik nie realizuje tego obowiązku, pasażer może od niego żądać kwot, które w świetle okoliczności danego przypadku były niezbędne, odpowiednie i rozsądne w celu zaradzenia brakowi opieki niezapewnionej temu pasażerowi.

Powyższe uwagi odnosiły się do sytuacji, gdy do sprawy znajduje zastosowanie rozporządzenie nr 261/2004.

Piotr Cybula