Tag Archives: Ministerstwo Rozwoju

6 marca 2020 r. opublikowane zostało stanowisko Ministerstwo Rozwoju pt. W jakich przypadkach można bezkosztowo zrezygnować z udziału w imprezie turystycznej? Jak wcześniej wspominałem, wymaga ono pewnego komentarza. Poniżej przypominam zamieszczony tekst, a pod nim mój komentarz:

Podróżny może bezkosztowo odstąpić od umowy dot. udziału w imprezie turystycznej, gdy w miejscu, do którego się wybiera odnotowano wiele przypadków zarażenia koronawirusem, loty do tego miejsca nie są realizowane, a taki rodzaj przewozu stanowił istotny element imprezy turystycznej. Zwrot poniesionych wpłat można otrzymać również w sytuacji, w której podstawowym elementem imprezy turystycznej jest udział w wydarzeniu kulturalnym (np. wizyta w muzeum) lub imprezie sportowej (np. meczu piłkarskim), które zostały odwołane z powodu odnotowanych przypadków zarażenia koronawirusem. Podróżny nie może natomiast bezkosztowo odstąpić od umowy o udział w imprezie turystycznej wyłącznie z powodu stwierdzonych w miejscu, do którego się wybierał, przypadków zarażenia koronawirusem.

Bezkosztowe odstąpienie od umowy oznacza otrzymanie 100% zwrotu wpłat. Jednak bez odszkodowania i zadośćuczynienia.

Zgodnie z ustawą o imprezach turystycznych oraz powiązanych usługach turystycznych zwrot wpłat można otrzymać, jeśli „wystąpią nieuniknione i nadzwyczajne okoliczności, które mogą znacząco wpłynąć na przewóz podróżnych i realizację imprezy turystycznej w miejscu docelowym lub jego najbliższym sąsiedztwie”.

W przypadku wystąpienia nieuniknionych i nadzwyczajnych okoliczności podróżny może żądać wyłącznie zwrotu wpłat dokonanych z tytułu imprezy turystycznej.

Zgodnie z definicją zawartą w ustawie przez nieuniknione i nadzwyczajne okoliczności należy rozumieć sytuację pozostającą poza kontrolą strony powołującej się na taką sytuację, której skutków nie można było uniknąć, nawet gdyby podjęto wszelkie rozsądne działania.

Preambuła dyrektywy turystycznej wskazuje, że nieuniknione i nadzwyczajne okoliczności mogą obejmować przykładowo działania wojenne, inne poważne problemy związane z bezpieczeństwem, takie jak terroryzm, znaczące zagrożenie dla zdrowia ludzkiego, takie jak wybuch epidemii poważnej choroby w docelowym miejscu podróży lub katastrofy naturalne, takie jak powodzie lub trzęsienia ziemi, lub warunki pogodowe uniemożliwiające bezpieczną podróż do miejsca docelowego uzgodnionego w umowie o udział w imprezie turystycznej.

Aby móc zatem skutecznie odstąpić od umowy o udział w imprezie turystycznej w przypadku nieuniknionych i nadzwyczajnych okoliczności w miejscu docelowym lub jego najbliższym sąsiedztwie należy wykazać, że okoliczności te:

• mają znaczący wpływ na realizację imprezy turystycznej lub przewóz podróżnych do miejsca docelowego.

Po pierwsze, generalnie pozytywnie należy ocenić samo zamieszczenie tego stanowiska (abstrahując od jego treści). W mediach pojawiają się różne informacje, nie zawsze trafnie określające sytuację prawną organizatorów turystyki i podróżny, więc taki komentarz na stronie ministerstwa „odpowiedzialnego” za tę ustawę jest jak najbardziej wskazany.

Po drugie, jeśli chodzi o samą treść komunikatu, to moim zdaniem jego początek został sformułowany niezbyt fortunnie, a przez to może prowadzić do mylnych wniosków jeśli chodzi o prawa i obowiązki organizatorów turystyki i podróżnych.

Po trzecie, komunikat zaczyna się od zdania:

Podróżny może bezkosztowo odstąpić od umowy dot. udziału w imprezie turystycznej, gdy w miejscu, do którego się wybiera odnotowano wiele przypadków zarażenia koronawirusem, loty do tego miejsca nie są realizowane, a taki rodzaj przewozu stanowił istotny element imprezy turystycznej.

To bardzo nieprecyzyjna i mogąca wprowadzać w błąd informacja. Na pierwszy rzut oka mogłoby się wydawać, że tylko w takiej sytuacji podróżny może odstąpić od umowy, a przecież z punktu widzenia ustawy trzeba powiedzieć, że jest to jedynie przykład takiej sytuacji (co wynika też w pewnym sensie z kolejnego zdania). Ponadto z tego przykładu można byłoby wyprowadzić wniosek, że jeżeli nie mamy do czynienia z „wieloma przypadkami zarażenia koronawirusem” tylko np. z jednym, do podróżny nie może od umowy odstąpić bezkosztowo. Taki wniosek oczywiście byłby niezgodny z ustawą. W podanym przykładzie nawet jeden przypadek koronawirusa stanowiłby podstawę do odstąpienia od umowy. We wskazanej sytuacji tak naprawdę nie ma w ogóle znaczenia, czy jakieś przypadki koronawirusa wystąpiły. Nawet bowiem gdyby nie było żadnego takiego przypadku to i tak podróżny mógłby od umowy odstąpić bezkosztowo, jeżeli „loty do tego miejsca nie są realizowane, a taki rodzaj przewozu stanowił istotny element imprezy turystycznej” o czym mowa w tym zdaniu. W takim przypadku bowiem co do zasady trudno wskazać, że ewentualna zmiana dotycząca transportu byłaby zmianą „nieznaczną”, a zatem obliguje to organizatora turystyki do poinformowania podróżnego o zmianie, a ten od umowy może bezkosztowo odstąpić (szerzej o tym piszę we wpisie: „Koronawirus” – kiedy podróżny może żądać zwrotu całości wpłaty? Kilka uwag w związku z komunikatem PIT jak również poniżej).

Po czwarte, w drugim zdaniu komunikatu stwierdza się, że:

Zwrot poniesionych wpłat można otrzymać również w sytuacji, w której podstawowym elementem imprezy turystycznej jest udział w wydarzeniu kulturalnym (np. wizyta w muzeum) lub imprezie sportowej (np. meczu piłkarskim), które zostały odwołane z powodu odnotowanych przypadków zarażenia koronawirusem.

Podobnie i tu na pierwszy rzut oka może się wydawać, że ministerstwo nie podaje w tym przypadku sytuacji tytułem przykładu (zakładając, że jest to uzupełnienie drugiego zdania, łącznie określając kiedy można od umowy odstąpić bezkosztowo). Także jednak i tym razie jest to jedynie przykład. Podobnie np. należałoby ocenić gdyby odwołane zostały jakieś zabiegi np. w zakresie odnowy biologicznej (jeżeli tak to należałoby ocenić w świetle art. 46 ustawy, o czym niżej lub art. 47). Generalnie całe to zdanie wywołuje jednak dość poważne wątpliwości innego rodzaju. Przypomnę, że niektóre z pojęć ustawy o imprezach turystycznych i powiązanych usługach turystycznych to tzw. klauzule generalne zawierające zwroty niedookreślone (np. „nieznaczne”, „główne właściwości”). Dzięki nim prawo jest bardziej elastyczne. Z drugiej strony zwłaszcza praktycy chcieliby jasnych i jednoznacznych odpowiedzi, czemu zresztą nie można się dziwić. W każdym razie jeżeli już mamy w ustawie te klauzule generalne i jeśli już one budzą pewne wątpliwości, to istotne jest, abyśmy nie wprowadzali nowych wątpliwości i niejasności przez wprowadzanie w tej dyskusji nowych pojęć, które w ustawie nie występują. W tym kontekście wskazać należy, że w w ustawie nie występuje pojęcie „podstawowego elementu imprezy turystycznej”.

Po piąte,wskazuje się, że:

„Bezkosztowe odstąpienie od umowy oznacza otrzymanie 100% zwrotu wpłat. Jednak bez odszkodowania i zadośćuczynienia”.

Tak sytuacja rzeczywiście się przedstawia w przypadku odstąpienia przez podróżnego od umowy na podstawie art. 47 ust. 4 ustawy. Podróżny może jednak w niektórych przypadkach odstąpić od umowy również w sytuacji określonej w art. 46 ust. 4 pkt 2 (o czym niżej). W tym ostatnim przypadku w przeciwieństwie do art. 47 ust. 4 ustawa nie wyłącza możliwości żądania odszkodowania lub zadośćuczynienia, choć ogólne przesłanki zwalniające organizatora turystyki z odpowiedzialności przewidziane w art. 50 ust. 3 ustawy mogą w takich przypadkach znaleźć zastosowanie.

Po szóste, dopiero w środku komunikatu pojawia się informacja o tym, że „Zgodnie z ustawą o imprezach turystycznych oraz powiązanych usługach turystycznych zwrot wpłat można otrzymać, jeśli „wystąpią nieuniknione i nadzwyczajne okoliczności, które mogą znacząco wpłynąć na przewóz podróżnych i realizację imprezy turystycznej w miejscu docelowym lub jego najbliższym sąsiedztwie”. Od tego należałoby zacząć komunikat, bo pierwszy akapit bez tej informacji może nie być prawidłowo zrozumiany.

Po siódme, komunikat generalnie pomija informację, że podróżny może odstąpić od umowy nie tylko na podstawie art. 47 ust. 4 ustawy (o czym najczęściej się mówi w kontekście koronawirusa), ale także na podstawie art. 46 ust. 4 pkt 2 ustawy, który również może znaleźć zastosowanie w niektórych przypadkach. Przykładowo może być tak, że organizator turystyki z uwagi na „koronawirusa” musi zmienić lotnisko rozpoczęcia imprezy z Gdańska na Katowice, co w zależności od okoliczności może uprawniać podróżnego do odstąpienia od umowy na podstawie art. 46:

Art. 46. (…)

2. Organizator turystyki, który przed rozpoczęciem imprezy turystycznej:

1)     jest zmuszony zmienić główne właściwości usług turystycznych, o których mowa w art. 40 ust. 1 pkt 1, lub

2)     nie może spełnić specjalnych wymagań, o których mowa w art. 42 ust. 4 pkt 4,

(…)

– niezwłocznie powiadamia o tym podróżnego na trwałym nośniku. Organizator turystyki może jednocześnie zaoferować podróżnemu zastępczą imprezę turystyczną, w miarę możliwości o tej samej lub wyższej jakości.

3. W powiadomieniu, o którym mowa w ust. 2, organizator turystyki w sposób jasny, zrozumiały i widoczny informuje podróżnego o:

1)     zmianach warunków umowy o udział w imprezie turystycznej oraz o ewentualnym wpływie tych zmian na cenę;

2)     rozsądnym terminie, w którym podróżny poinformuje organizatora o swojej decyzji, o której mowa w ust. 4;

3)     odstąpieniu od umowy o udział w imprezie turystycznej za zwrotem wszystkich wniesionych wpłat i bez obowiązku wniesienia opłaty za odstąpienie od umowy w przypadku braku odpowiedzi podróżnego w terminie, o którym mowa w pkt 2;

4)     zastępczej imprezie turystycznej oraz jej cenie, jeśli jest oferowana.

4. Podróżny w terminie wyznaczonym przez organizatora turystyki informuje go, że:

1)     przyjmuje proponowaną zmianę umowy o udział w imprezie turystycznej albo

2)     odstępuje od umowy o udział w imprezie turystycznej za zwrotem wszystkich wniesionych wpłat i bez obowiązku wniesienia opłaty za odstąpienie, albo

3)     odstępuje od umowy o udział w imprezie turystycznej oraz przyjmuje zastępczą imprezę turystyczną.

5. Jeżeli zmiany umowy o udział w imprezie turystycznej lub zastępcza impreza turystyczna, o których mowa w ust. 3, prowadzą do obniżenia jakości lub kosztów imprezy turystycznej, podróżny jest uprawniony do odpowiedniego obniżenia ceny.

6. W przypadku gdy umowa o udział w imprezie turystycznej zostanie rozwiązana zgodnie z ust. 3 pkt 3 albo ust. 4 pkt 2, organizator turystyki nie później niż w terminie 14 dni od dnia rozwiązania umowy o udział w imprezie turystycznej zwraca wpłaty dokonane przez podróżnego lub w jego imieniu. Podróżny jest zwolniony od wniesienia opłaty za odstąpienie od umowy o udział w imprezie turystycznej. Przepisy art. 50 ust. 2–8 stosuje się odpowiednio.

W przepisie tym mowa jest, że organizator może być „zmuszony zmienić główne właściwości usług turystycznych, o których mowa w art. 40 ust. 1 pkt 1” (do tego ograniczę dalsze wywody, choć tak samo należy ocenić sytuację gdy organizator turystyki nie może spełnić specjalnych wymagań, o których mowa w art. 42 ust. 4 pkt 4 ustawy). Zgodnie z art. 40 ust. 1 pkt 1:

Art. 40. 1. Organizator turystyki lub agent turystyczny, w przypadku gdy impreza turystyczna jest sprzedawana za jego pośrednictwem, udziela podróżnemu zanim podróżny ten zwiąże się jakąkolwiek umową o udział w imprezie turystycznej lub odpowiadającą jej ofertą, następujących informacji:

1)     dotyczących głównych właściwości usług turystycznych:

a)     miejsce pobytu, trasę i czas trwania imprezy, w tym co najmniej przybliżoną datę początkową i końcową oraz liczbę noclegów zapewnianych w trakcie imprezy turystycznej,

b)    rodzaj, klasę, kategorię lub charakter środka transportu, a także informacje dotyczące przejazdów, w szczególności czas i miejsce wyjazdów oraz postojów, a jeżeli dokładny czas nie został jeszcze określony – o przybliżonym czasie wyjazdu i powrotu,

c)     położenie, rodzaj i kategorię obiektu zakwaterowania, według przepisów kraju pobytu,

d)    liczbę i rodzaj posiłków,

e)     szczegółowy program zwiedzania, wycieczki lub inne usługi uwzględnione w cenie imprezy turystycznej,

f)     czy jakiekolwiek usługi turystyczne będą świadczone w grupie, oraz – jeśli to możliwe – o przybliżonej liczebności grupy,

g)     informację o wymaganiach językowych w przypadku gdy skorzystanie przez podróżnego z niektórych usług turystycznych będzie zależało od skutecznej komunikacji ustnej,

h)    informację o dostępności usług turystycznych dla osób o ograniczonej sprawności ruchowej, a także, na wniosek podróżnego, dokładne informacje na temat możliwości ich dostosowania do jego potrzeb;

W przypadku zmian o charakterze nieznacznym organizator turystyki może je wprowadzić do umowy jednostronnie, jeżeli zastrzegł sobie prawo do tego w umowie a zmiana jest nieznaczna (art. 46 ust. 1 ustawy). Jeżeli jednak we wskazanym zakresie zmiana nie jest nieznaczna, organizator ma obowiązek niezwłocznie o tym poinformować podróżnego, a ten może m.in. skorzystać z możliwości bezkosztowej anulacji. W każdym razie dla podróżnych kluczowe znaczenie ma więc to, czy organizator turystyki jest w stanie wykonać umowę zgodnie z pierwotnymi ustaleniami lub z nieznacznymi zmianami, czy też musi wprowadzić wskazane zmiany, które nie są nieznaczne. W tym ostatnim przypadku podróżny – jak wyżej wskazałem – może bezkosztowo od umowy odstąpić. Co więcej, w przypadku rezygnacji przez podróżnego z wyjazdu w związku z taką zmianą, jak wyżej wspomniałem, co do zasady otwarta pozostaje droga podróżnego do domagania się „odszkodowania lub zadośćuczynienia za poniesione szkody lub krzywdy”, co wynika z końcowego fragmentu art. 46 ust. 6 ustawy („Przepisy art. 50 ust. 2–8 stosuje się odpowiednio”). Zgodnie z art. 50 ust. 3 podróżnemu nie przysługuje odszkodowanie lub zadośćuczynienie za niezgodność w przypadku gdy organizator turystyki udowodni, że: 1) winę za niezgodność ponosi podróżny; 2) winę za niezgodność ponosi osoba trzecia, niezwiązana z wykonywaniem usług turystycznych objętych umową o udział w imprezie turystycznej, a niezgodności nie dało się przewidzieć lub uniknąć; 3) niezgodność została spowodowana nieuniknionymi i nadzwyczajnymi okolicznościami. W praktyce w obecnych okolicznościach istotna może być zwłaszcza trzecia ze wskazanych przesłanek. To na organizatorze turystyki będzie spoczywał ciężar wykazania tego rodzaju okoliczności. Niewykluczone, że część organizatorów może wpaść w pułapkę, jeśli będą twierdzić, że nie zachodzą nieuniknione i nadzwyczajne okoliczności (które są jedną z przesłanek zastosowania art. 47 ust. 4), a z drugiej będą próbowali się powołać na nadzwyczajne okoliczności jako na przesłankę zwalniającą ich z tego rodzaju odpowiedzialności.

Informację o konieczności modyfikacji lub usunięcie tego komunikatu zamieściłem 8 marca na Facebooku i Twiterze. W dniu 9 marca zauważyłem, że zmienione zostało pierwsze zdanie, które obecnie brzmi: „Podróżny może bezkosztowo odstąpić od umowy dot. udziału w imprezie turystycznej, gdy np.: w miejscu, do którego się wybiera odnotowano wiele przypadków zarażenia koronawirusem, w związku z czym loty do tego miejsca nie są realizowane, a taki rodzaj przewozu stanowił istotny element imprezy turystycznej”, a więc wskazano, że jest to sytuacja podana jedynie tytułem przykładu. Jak wynika z powyższych uwag, nie jest to jednak jedyna zmiana, która powinna być w tym komunikacie wprowadzona, dla przedstawienia pełniejszego obrazu praw i obowiązków podróżnego i organizatora turystyki.

Piotr Cybula