Monthly Archives: Listopad 2021

Wyrokiem z dnia 27 października 2021 r. Sąd Najwyższy uznał, że: przepis „nakładający obowiązek 14-dniowej kwarantanny jedynie z powodu faktu przekroczenia granicy Rzeczpospolitej Polskiej został ustanowiony z przekroczeniem upoważnienia ustawowego”. Sąd Najwyższy jednocześnie uniewinnił obwinionego o popełnienie m.in. wykroczenia z art. 116 § 1 pkt 3 k.w.

Sąd Najwyższy uzasadnił swoje rozstrzygnięcie w następujący sposób:

Kasacja Rzecznika Praw Obywatelskich okazała się zasadna w stopniu oczywistym, pozwalającym na jej uwzględnienie na posiedzeniu wyznaczonym w trybie art. 535 § 5 k.p.k. Słuszne jest zarówno stanowisko skarżącego, jak i konkluzja wywodu kasacji, że w analizowanej sprawie brak było możliwości ukarania obwinionego P. G. na podstawie art. 116 § 1 pkt 3 k.w., albowiem obwiniony nie wypełnił znamion tego wykroczenia.

Zgodnie z dyspozycją art. 116 § 1 pkt 3 k.w. w brzmieniu obowiązującym w dniu 29 marca 2020 r. za wykroczenie unormowane w tym przepisie ponosi odpowiedzialność osoba, która wiedząc o tym, że jest nosicielem zarazków choroby określonej w punkcie 1, tj. gruźlicy, choroby wenerycznej lub innej choroby zakaźnej lub podejrzanym o nosicielstwo, nie przestrzega nakazów lub zakazów zawartych w przepisach o zapobieganiu tym chorobom lub o ich zwalczaniu albo nie przestrzega wskazań lub zarządzeń leczniczych wydanych na podstawie tych przepisów przez organy służby zdrowia.

Tymczasem P. G. nie został objęty nadzorem epidemiologicznym, jak również nie wydano w stosunku do niego decyzji nakładającej obowiązek kwarantanny bądź izolacji domowej z powodu zakażenia, bądź podejrzenia choroby zakaźnej (w tym przypadku zakażenia koronawirusem SARS CoV-2). Podstawę przypisanej obwinionemu odpowiedzialności stanowił fakt opuszczenia przez niego wyznaczonego miejsca odbywania kwarantanny (zlokalizowanego pod adresem G., ul. O.. działka nr (…)), a wynikającej z faktu przekroczenia przez niego granicy Rzeczpospolitej Polskiej, tj. złamania obowiązku kwarantanny.

Obowiązek zachowania kwarantanny został nałożony na obwinionego w oparciu o przepisu rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 20 marca 2020 r. w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu epidemii (Dz.U. z 2020 r., poz. 491). W przepisie § 2 ust. 2 pkt 2 cytowanego rozporządzenia ustanowiono wobec osób przekraczających granicę państwową, w celu udania się do swojego miejsca zamieszkania lub pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, obowiązek odbycia 14-dniowej kwarantanny, licząc od dnia następującego po przekroczeniu tej granicy. Zgodnie z § 3 ust. 1 rozporządzenia obowiązek kwarantanny po przekroczeniu granicy Rzeczypospolitej Polskiej miał być równoważny z obowiązkiem wynikającym z art. 34 ust. 2 ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, a decyzji organu inspekcji sanitarnej nie wydawało się.

Trafnie wskazał autor kasacji, że powyższy przepis rozporządzenia nakładający obowiązek 14-dniowej kwarantanny jedynie z powodu faktu przekroczenia granicy Rzeczpospolitej Polskiej został ustanowiony z przekroczeniem upoważnienia ustawowego. Wydając rozporządzenie z dnia 20 marca 2020 r., w oparciu o delegację wynikającą z art. 46 ust. 2 i 4 ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz. U. z 2019 r. poz. 1239 ze zm.) Minister Zdrowia mógł bowiem jedynie ustanowić:

1)czasowe ograniczenie określonego sposobu przemieszczania się,

2)czasowe ograniczenie lub zakaz obrotu i używania określonych przedmiotów lub produktów spożywczych,

3)czasowe ograniczenie funkcjonowania określonych instytucji lub zakładów pracy,

4)zakaz organizowania widowisk i innych zgromadzeń ludności,

5)obowiązek wykonania określonych zabiegów sanitarnych,

6)nakaz udostępnienia nieruchomości, lokali, terenów i dostarczenia środków transportu do działań przeciwepidemicznych przewidzianych planami przeciwepidemicznymi,

7)obowiązek przeprowadzenia szczepień ochronnych.

Zatem oczywistym jest, że w drodze rozporządzenia wykonawczego do ww. ustawy, tj. w oparciu o art. 46 ust. 2 i 4 ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, Minister Zdrowia nie mógł skutecznie i w sposób prawnie wiążący ustanowić obowiązku poddania się 14-dniowej kwarantannie. Zgodnie z art. 92 ust. 1 Konstytucji kompetencje dla organu jakim jest Minister Zdrowia do wydawania rozporządzeń obejmują wyłącznie zakres szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania. Skoro w świetle obowiązującego w dniu wydania rozporządzenia przepisu ustawy określającego zakres dopuszczalnej delegacji brak było upoważnienia do ustanawiania wobec osób przekraczających granicę państwową obowiązku odbycia 14-dniowej kwarantanny, stanowiącej ze swej istoty formę ograniczenia konstytucyjnej wolności osobistej i wolności poruszania się, to takie wykroczenie poza przyznane upoważnienie stanowiło naruszenie art. 92 ust. 1 Konstytucji. Tym samym wprowadzony bez upoważnienia ustawowego nakaz, jako wprost sprzeczny z zagwarantowanymi konstytucyjnie prawami do wolności oraz swobodnego poruszania się po terytorium Rzeczpospolitej Polskiej (art. 52 ust. i art. 31 ust. 1 i 3 Konstytucji), nie może w sposób oczywisty tworzyć podstawy prawnej do wypełnienia blankietu normy sankcjonowanej z art. 116 § 1 pkt 3 k.w. i prowadzić do ukarania na podstawie tego przepisu. Sprzeciwiałoby się to nie tylko samej idei państwa prawa, ale także stanowiło naruszenie istoty konstytucyjnie chronionych wolności i praw jednostki. Tymczasem obowiązkiem wszystkich organów państwa jest stanie na ich straży oraz stanowienie i stosowanie przepisów w sposób zgodny z tymi wolnościami i prawami człowieka zapisanymi w Konstytucji.

W związku z powyższym, w zakresie w jakim rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 20 marca 2020 r. w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu epidemii (Dz.U. z 2020 r., poz. 491) ograniczało bez podstawy wynikającej z ustawy prawa i wolności konstytucyjne, nie mogło zostać uznane przez Sąd za skuteczną i legalną podstawę prawną ograniczenia tych praw i wolności, a w konsekwencji ukarania obwinionego.

Tym samym trafnie wskazuje Rzecznik Praw Obywatelskich, że w analizowanej sprawie doszło do rażącego i mającego istotny wpływ na treść wyroku naruszenia prawa materialnego, tj. art. 116 § 1 pkt 3 k.w., poprzez jego niewłaściwe zastosowanie w sytuacji, gdy czyn przypisany P. G. nie wyczerpywał znamion tego wykroczenia. Brak zatem było podstaw do ukarania obwinionego na podstawie tego przepisu.

Powyższe uchybienie skutkowało koniecznością uchylenia zaskarżonego wyroku nakazowego Sądu Rejonowego Gdańsk-Północ w G. oraz uniewinnienia P. G. od popełnienia wykroczenia z art. 116 § 1 pkt 3 k.w. Konsekwencją tego rozstrzygnięcia jest decyzja o obciążeniu Skarbu Państwa kosztami postępowania w sprawie.

Jedynie na marginesie zauważyć należy, że Sąd Rejonowy omyłkowo zakwalifikował czyn obwinionego również jako wypełniający dyspozycję art. 23 ustawy Prawo o ruchu drogowym. Przepis ten określa obowiązki kierującego pojazdem przy podejmowaniu manewrów wymijania, omijania i cofania i zupełnie nie znajduje zastosowania w niniejszej sprawie.

Wyrok dostępny jest: tutaj.

Warto zauważyć też, że dr Tomasz Sroka z Katedry Prawa Karnego UJ zwraca uwagę na jeszcze jeden aspekt tego problemu. Wskazuje on, że kwarantanna lub izolacja odbywane w związku z przeciwdziałaniem epidemii wirusa SARS-CoV-2 stanowią pozbawienie wolności w rozumieniu art. 41 ust. 1 Konstytucji czy art. 5 ust. 1 lit. e EKPC, a „istota prewencyjnego pozbawienia wolności bezwzględnie wyklucza, aby decyzja o zastosowaniu wobec jednostki środka izolacyjnego została podjęta w drodze aktu generalno-abstrakcyjnego, gdzie wykluczona jest ocena konkretnej sytuacji faktycznej, w jakiej znajduje się określona osoba, i związanego z tą sytuacją niebezpieczeństwa dla dóbr prawnych. W konsekwencji nie jest dopuszczalne, z konstytucyjnego punktu widzenia, stosowanie pozbawienia wolności, w tym prewencyjnego pozbawienia wolności, w drodze decyzji prawodawcy, wyłącznie na podstawie aktów stanowienia prawa, niezależnie od tego, czy byłaby to ustawa, czy akt podustawowy. Pozbawienie wolności osobistej może być tylko i wyłącznie konsekwencją aktu stosowania prawa” (T. Sroka, Prewencyjne pozbawienie wolności, Kraków 2021, s. 456).