Category Archives: Uncategorized

„Turystyka szkolna. Aspekty prawne” – I Forum Prawa Turystycznego (Kraków, 17-18 kwietnia 2026 r.)

W dniach 17-18 kwietnia 2026 r. mam przyjemność organizować wraz z Centralnym Ośrodkiem Turystyki Górskiej PTTK konferencję pt. „Turystyka szkolna. Aspekty prawne”. Konferencja ta jednocześnie zainicjuje inicjatywę cyklicznego Forum Prawa Turystycznego, jakiej w moim przekonaniu w naszym kraju brakowało. Pomysł jej organizacji spotkał się najpierw z życzliwym przyjęciem ze strony Prezesa PTTK a jednocześnie dyrektora COTG PTTK w Krakowie Pana Jerzego Kapłona, a następnie za strony osób, którym przedstawiłem propozycję wygłoszenia referatu i przedstawienia artykułu, którym jednocześnie bardzo dziękuję za jej przyjęcie.

Dotychczas na konferencję tę zgłoszone zostały poniższe wystąpienia (ich lista nie jest jeszcze zamknięta):

  1. Adamski Paweł (Akademia Kultury Fizycznej w Krakowie), Tomasz Banasik (Akademia WSB), Turystyka szkolna w lasach – zalety i ograniczenia
  2. Alejziak Bożena (Akademia Kultury Fizycznej w Krakowie), Aksjologiczne aspekty turystyki szkolnej
  3. Borek Dominik (SGH, MSiT), Wsparcie turystyki szkolnej w programach finansowanych przez ministra właściwego ds. turystyki – aspekty administracyjnoprawne
  4. Cora Łukasz (Uniwersytet Gdański), Zatrzymanie ucznia przez Policję podczas wycieczki szkolnej. Aspekty prawne
  5. Cybula Iwona (Akademia Kultury Fizycznej w Krakowie), Kontrola autokarów oraz kierowców przed wycieczką szkolna. Aspekty organizacyjnoprawne
  6. Cybula Piotr (Akademia Kultury Fizycznej w Krakowie, radca prawny), Turystyka szkolna o organizacja imprez turystycznych w świetle ustawy o imprezach turystycznych i powiązanych usługach turystycznych
  7. Ćwikła Leszek (KUL), Rola władz państwowych w rozwoju turystyki szkolnejw Polsce w latach 1918-1939
  8. Gawrysiak-Zabłocka Aleksandra (UKSW),Dokumenty podróży uczniów polskich szkół uczestniczących w zagranicznych wycieczkach szkolnych
  9. Kłosowski Karol (Urząd Transportu Kolejowego), Turystyka szkolna a transport kolejowy. Prawa i obowiązki stron umowy przewozu
  10. Korzeniowski Łukasz (Stowarzyszenie Umarłych Statutów), O wykluczaniu uczniów z udziału w wycieczkach szkolnych
  11. Koszowski Michał (radca prawny), Turystyka szkolna a wychowanie w trzeźwości
  12. Leciak Michał (UMK, radca prawny),Przewodnik turystyczny wycieczki szkolnej – prawa i obowiązki z perspektywy prawnokarnej
  13. Mostowik Piotr (Uniwersytet Jagielloński), Władza rodzicielska i opieka nad dzieckiem a wycieczki szkolne
  14. Pilich Mateusz (Uniwersytet Warszawski, adwokat),Odpowiedzialność cywilna, pracownicza i dyscyplinarna kierownika i opiekuna wycieczki szkolnej
  15. Piskozub Piotr (UMCS, radca prawny), Organizacja wypoczynku dla dzieci
    i młodzieży jako forma pomocy społecznej oraz aspekt realizacji gminnego programu profilaktycznego
  16. Raciborski Jerzy (Akademia Kultury Fizycznej w Krakowie), Charakter prawny zgody dyrektora szkoły na zorganizowanie wycieczki
  17. Sala-Szczypiński Marcin (UKEN, radca prawny), Nadzór sanitarno-epidemiologiczny nad zorganizowanym wypoczynkiem młodzieży
  18. Sondel Krzysztof (Akademia Kultury Fizycznej w Krakowie), Szkolna turystyka aktywna w świetle prawa polskiego
  19. Szpyt Kamil (UAFM w Krakowie, radca prawny), Sztuczna inteligencja (AI)
    a wycieczki szkolne. Aspekty prawne
  20. Wolski Dominik (Akademia Leona Koźmińskiego, radca prawny), Prawne aspekty wycieczek szkolnych w górach
  21. Wilk Krzysztof (radca prawny), Wycieczka szkolna a wyjście grupowe uczniów. Różnice organizacyjnoprawne
  22. Zając Dominik (UJ), Obowiązki opiekuna w sytuacji stwierdzenia posiadania przez ucznia narkotyków podczas wycieczki szkolnej w świetle prawa polskiego
  23. Ziemiak Michał (UMK, Rzecznik Finansowy, radca prawny),Turystyka szkolna

Konferencja jest jeszcze w trakcie organizacji, wszelkie szczegóły (w tym dotyczące zasad zgłaszania udziału) będę zamieszczał m.in. w tym miejscu: „Turystyka szkolna. Aspekty prawne” (informacja pojawi się również na stronie COTG PTTK). Konferencja będzie również dostępna on line.

Bardzo zależy mi, żeby konferencja mimo swego naukowego wymiaru uwzględniała również potrzeby i stanowiska ze strony praktyki. Gdyby ktoś z Państwa był zainteresowany przedstawieniem własnego stanowiska (lub stanowiska jakiejś organizacji) dotyczącego wybranych aspektów prawnych z zakresu turystyki szkolnej prosiłbym o jego przesłanie na adres: piotr.cybula@awf.krakow.pl. Stanowiska te następnie postaram się zebrać (jeśli pojawią się) i zamieścić we wskazanym miejscu: „Turystyka szkolna. Aspekty prawne”, jak również przekazać Autorom wskazanych wystąpień (którzy będą w ten sposób mogli je uwzględnić w swoich wystąpieniach).

dr Piotr Cybula

„Turystyka przyszłości – badania, gospodarka, prawo” – konferencja w Senacie (2 grudnia 2025 r.)

2 grudnia 2025 r. w Senacie odbyła się ogólnopolska konferencja „Turystyka przyszłości – badania, gospodarka, prawo” zapowiadana wcześniej wielokrotnie przez wiceministra Ireneusza Rasia. Podczas konferencji zostały przedstawione m.in. projekty Ministerstwa Sportu i Turystyki, w tym regulacje dotyczące najmu krótkoterminowego.

Nagranie konferencji:

 retransmisja posiedzenia – cz. 1

 retransmisja posiedzenia – cz. 2

„Uszkodzony lub opóźniony bagaż? Prezes UOKiK stawia zarzuty PLL LOT”

Do UOKiK wpłynęły sygnały dotyczące reklamacji bagażowych osób podróżujących Polskimi Liniami Lotniczymi LOT. Konsumenci skarżą się na problemy z rozpatrywaniem reklamacji w przypadku uszkodzonego lub opóźnionego bagażu. Prezes UOKiK postawił spółce zarzuty naruszania zbiorowych interesów konsumentów.  

Nie ponosimy odpowiedzialności

Na swojej stronie internetowej LOT informował pasażerów, że nie ponosi odpowiedzialności za zniszczenie bagażu wynikające z jego eksploatacji, np. wgniecenia, otarcia, zarysowania. Takie stanowisko przekazywała konsumentom także firma DOLFI 1920, z którą LOT współpracuje w zakresie rozpatrywania reklamacji. Tymczasem Konwencja Montrealska, która reguluje zasady postępowania w razie szkód wyrządzonych pasażerom, bagażom lub towarom podczas podróży międzynarodowych i zapewnia jednolite zasady dotyczące międzynarodowego przewozu lotniczego, nie przewiduje wyłączenia odpowiedzialności przewoźnika w takich przypadkach – reguluje jedynie termin na wniesienie reklamacji.

Przewoźnik informował również, że w przypadku opóźnienia w dostarczeniu bagażu gwarantuje zwrot jedynie, gdy lot odbywał się poza kraj zamieszkania, do wysokości
100 dolarów na osobę, za określone rzeczy. Mogły to być wyłącznie najpotrzebniejsze produkty: artykuły toaletowe, bielizna, ubrania. Kosmetyki i inne rzeczy niebędące artykułami pierwszej potrzeby nie mogły być refundowane. Tymczasem obowiązujące przepisy nie ograniczają odpowiedzialności przedsiębiorcy jedynie do rekompensaty za zakup tak wąskiej grupy produktów. Ponadto nie uzależniają tej odpowiedzialności od miejsca, do którego nastąpiło opóźnienie.

–  Przedsiębiorca nie może przyznawać konsumentom mniej praw, niż wynika to z przepisów prawa powszechnie obowiązującego. Taką praktykę mogły stosować Polskie Linie Lotnicze LOT, dlatego wszcząłem postępowanie przeciwko temu przedsiębiorcy. To niejedyne nasze działania na rynku lotniczym, przyglądamy się także innym przewoźnikom, zaś zarzuty w podobnych praktykach usłyszały wcześniej linie lotnicze Wizz Air i Enter Air – mówi Prezes UOKiK Tomasz Chróstny.

Reklamacja? Z kompletem dokumentów i danych

LOT wprowadzał podróżnych w błąd, informując o dużej liczbie dokumentów i danych niezbędnych do rozpatrzenia reklamacji za uszkodzony lub opóźniony bagaż. Przewoźnik wymagał: opisu szkody,numeru protokołu szkody lub opóźnienia bagażu/PIR, numeru biletu lub wydruku z numerem rezerwacji, kart pokładowych, wywieszki bagażowej, zdjęć uszkodzonego bagażu, rachunku za zakup lub naprawę bagażu, rachunków potwierdzających wartość zagubionych lub zniszczonych rzeczy.

Tymczasem zgodnie z przepisami takie dane i dokumenty nie są niezbędne do złożenia reklamacji. Przedsiębiorca nie może od tego uzależniać jej rozpatrzenia. Takie praktyki mogą powodować, że podróżni rezygnują z dochodzenia swoich praw.

Jeśli zarzuty Prezesa UOKiK się potwierdzą, PLL LOT grozi kara do 10 proc. obrotów za każdą z zakwestionowanych praktyk.

Urząd monitoruje również działania innych linii lotniczych. Trwają postępowania wobec Enter Air oraz Wizz Air.

Źródło: powyższa informacja stanowi komunikat UOKiK z 17 listopada 2025 r.

I Międzynarodowa Konferencja Naukowa „Turystyka i rekreacja w badaniach naukowych i praktyce. Tradycje i współczesne wyzwania” (Kraków, 11-13 czerwca 2026 r.)

Wydział Turystyki i Rekreacji Akademii Kultury Fizycznej w Krakowie, na którym mam przyjemność pracować, w czerwcu następnego roku organizuje konferencję pt. „Turystyka i rekreacja w badaniach naukowych i praktyce. Tradycje i współczesne wyzwania”. Wśród poruszanych zagadnień będą również tematy dotyczące prawa. Szczegóły poniżej:

„Introduction to European Union Transport Law” – nowa publikacja

Ukazało się czwarte wydanie publikacji pt. „Introduction to European Union Transport Law”, której autorami są: argherita Colangelo, Francesco Morandi, Vincenzo Zeno-Zencovich. Książka w wersji elektronicznej dostępna jest nieodpłatnie (tutaj).

Poseł Komarewicz przedstawił projekt ustawy o opłacie turystycznej

Poseł Rafał Komarewicz przedstawił w Sejmie projekt ustawy o opłacie turystycznej. Projekt w istocie zakłada przekształcenie dotychczasowej opłaty miejscowej w opłatę turystyczną, z likwidacją wymogów klimatycznych. Jest to indywidualny projekt posła, bez konsultacji z ministerstwem sportu i turystyki. Poseł zwraca uwagę na dotychczasową bezczynność w tym temacie („dwa lata nie zrobienie niczego”).

Więcej informacji o projekcie poseł przedstawia w wywiadzie w Radiu Kraków: Rafał Komarewicz (Polska 2050) o opłacie turystycznej: Minęły prawie dwa lata. Ile można czekać?

TSUE: w przypadku nienależytego wykonania umowy o imprezę turystyczną podróżny może otrzymać zwrot całości ceny, nawet jeśli skorzystał z niektórych usług

W wyroku z 3 października 2025 r. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w sprawie C-469/24, odnosząc się do pytania prejudycjalnego sądu w Rzeszowie, które dotyczyło organizatora turystyki z O., orzekł, że:

1) Artykuł 14 ust. 3 lit. b) dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/2302 z dnia 25 listopada 2015 r. w sprawie imprez turystycznych i powiązanych usług turystycznych, zmieniającej rozporządzenie (WE) nr 2006/2004 i dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/83/UE oraz uchylającej dyrektywę Rady 90/314/EWG, w związku z art. 4 tej dyrektywy

należy interpretować w ten sposób, że:

stoi on na przeszkodzie przepisowi prawa krajowego, który stanowi, że w przypadku gdy niezgodność usług wchodzących w zakres imprezy turystycznej można przypisać osobie trzeciej, niezwiązanej z wykonywaniem tych usług, a niezgodność ta była nieprzewidywalna lub nieunikniona, organizator turystyki, aby móc uwolnić się od odpowiedzialności wobec podróżnego, musi wykazać, że niezgodność ta wynika z winy tej osoby trzeciej.

2)      Artykuł 14 ust. 1 dyrektywy 2015/2302

należy interpretować w ten sposób, że:

nawet jeśli podróżny skorzystał z części usług świadczonych przez organizatora turystyki, to odpowiednia obniżka ceny, która mu przysługuje w przypadku niezgodności tych usług, może odpowiadać zwrotowi całości ceny danej imprezy turystycznej, jeżeli niezgodność ta jest na tyle rażąca, że zważywszy na cel tej imprezy turystycznej, nie leży już ona obiektywnie w interesie tego podróżnego.

3)      Artykuł 14 ust. 1 i 2 dyrektywy 2015/2302

należy interpretować w ten sposób, że:

prawo do odpowiedniej obniżki ceny za każdy okres, w którym występowała niezgodność, i prawo do rekompensaty za wszelkie doznane w wyniku niezgodności szkody, o których mowa w tym przepisie, mają na celu przywrócenie równowagi kontraktowej między organizatorami turystyki a podróżnymi, a nie karanie tych organizatorów.

4)      Artykuł 3 pkt 12 dyrektywy 2015/2302

należy interpretować w ten sposób, że:

sytuacje wynikające z przyjęcia aktów władzy publicznej, takie jak rozbiórka obiektu infrastruktury turystycznej w wykonaniu decyzji organu publicznego, nie wchodzą w zakres pojęcia „nieuniknionych i nadzwyczajnych okoliczności” w rozumieniu tego przepisu, jeżeli akty te zostały przyjęte w następstwie postępowania, które umożliwiło zainteresowanym, takim jak dany organizator turystyki lub jego ewentualni dostawcy usług turystycznych, zapoznanie się z nimi w odpowiednim czasie przed ich wykonaniem.

Odnośnie pierwszej z poruszonych kwestii („winy osoby trzeciej”) na problem niezgodności prawa polskiego z dyrektywą zwracałem uwagę w tym miejscu już 12 czerwca 2025 r. we wpisie pt. „Kto odpowiada za „winę”, czyli o kolejnej potrzebie zmiany ustawy o imprezach turystycznych (art. 5o ust. 3)„. Wskazując na tę niezgodność apelowałem o niezwłoczną zmianę ustawy.

Treść pytania prejudycjalnego i wyroku dostępna jest tutaj. Poniżej wydany w tej sprawie komunikat prasowy TSUE.

Piotr Cybula

Interpelacje poselskie w sprawie opłaty turystycznej

Choć obecnie coraz głośnie mówi się o pracach nad wprowadzeniem opłaty turystycznej, to jeszcze kilka tygodni temu ministerstwo sportu i turystyki informowało, że „obecnie Ministerstwo Sportu i Turystyki nie pracuje nad opłatą turystyczną, ale uważnie przysłuchuje się wszystkim głosom branży i środowisk samorządowych”. Taka odpowiedź została udzielona przez wiceministra Piotra Borysa pismem z dnia 29 września 2025 r.:

Odpowiedź ta została udzielona na Interpelacja nr 4083 do ministra sportu i turystyki w sprawie zaawansowania prac nad rozwiązaniami legislacyjnymi mającymi na celu wprowadzenie opłaty turystycznej, które autorem jest poseł Piotr Górnikiewicz (interpelacja oraz odpowiedź dostępne są: tutaj). Poseł wystąpił o udzielenie odpowiedzi na następujące pytania:

1. Czy ministerstwo prowadzi obecnie analizy dotyczące możliwości wprowadzenia opłaty turystycznej?

2. Czy w ministerstwie są prowadzone prace nad projektem przepisów wprowadzających uprawnienie do regulowania opłaty turystycznej przez samorządy?

    3. Czy ministerstwo planuje konsultacje z samorządami w sprawie potrzeb i możliwości wdrożenia tego instrumentu finansowego?

    4. Czy ministerstwo dostrzega konieczność wsparcia finansowego gmin szczególnie obciążonych sezonowym ruchem turystycznym, zwłaszcza w kontekście rosnących kosztów utrzymania porządku, infrastruktury i usług publicznych?

    W ubiegłym roku temat został poruszony również w interpelacji posła Rafała Komarewicza. Wówczas poseł zadał pytania: czy Ministerstwo Sportu i Turystyki pracuje w tym momencie nad rozwiązaniem umożliwiającym wprowadzenie opłaty turystycznej oraz jeśli tak, to jaki jest stopień zaawansowania prac?

    Odpowiedź została udzielona przez wiceministra Piotra Borysa pismem 3 października 2024 r. (a więc jeszcze zanim ówczesny minister sportu i turystyki w swej głośnej wypowiedzi stwierdził, że opłata turystyczna to głupi pomysł„). Na pierwsze pytanie wiceminister Piotr Borys odpowiedział tak:

    A na drugie:

    Ta interpelacja i odpowiedź dostępne są: tutaj.

    Przypomnę, że zapowiedź wprowadzenia tego rodzaju opłaty turystycznej pojawiła się w planach wiceministra Ireneusza Rasia, które zostały przedstawiony podczas Kongresu Turystyka przyszłości w dniu 23 września 2025 r.

    „To nom jesce w dusy gro”. Wystawa o  wywłaszczeniu górali z Tatr

    23 października w Kuźnicach Tatrzański Park Narodowy otwiera wystawę plenerową pt. „To nom jesce w dusy gro. O wywłaszczeniu górali z Tatr”. Na wernisaż zaprasza o godz. 12:30 do Zespołu dworsko-parkowego w Kuźnicach.

    Informacja o wystawie ze strony TPN:

    Jeszcze kilkadziesiąt lat temu Tatry stanowiły centrum życia górali i podhalańskiej wspólnoty – były sposobem na ślebodne, wolne życie, miejscem hodowli i wypasu owiec oraz bydła. Ciągłość gazdowania przerwał brutalnie proces wywłaszczeń, do których doszło w latach 1960–1980. Przymusowe pozbawianie własności było konsekwencją utworzenia w 1955 roku Tatrzańskiego Parku Narodowego. Wywłaszczenia dotyczyły całych nieruchomości, udziałów w prawie własności nieruchomości lub służebności na obszarze 12 081 hektarów i objęły ponad 6000 osób. 

    Choć idea utworzenia Parku, formułowana jeszcze w okresie międzywojennym, miała szczytne założenia – ochrony przyrody przy poszanowaniu własności – to jej realizacja w czasach komunistycznych wypaczyła pierwotne intencje i położyła się cieniem na postrzeganiu Parku przez górali. 

    Ekspozycja „To nom jesce w dusy gro. O wywłaszczeniu górali z Tatr”, przygotowana z okazji jubileuszu 70-lecia Tatrzańskiego Parku Narodowego, ukazuje tworzenie TPN w realiach PRL – zarówno z perspektywy historycznej, administracyjnej, jak i relacji mieszkańców Podhala. Wywłaszczenia przedstawiamy jako proces historyczny, gospodarczy i społeczny, który odcisnął piętno na ludzkich losach. 

    Dziś Tatry, chronione jako park narodowy, odwiedzane przez miliony turystów, są wspólnym dobrem. Nie możemy jednak zapominać, że TPN powstał częściowo kosztem mieszkańców Podhala. Wierzymy, że wystawa ta stanie się okazją do szerszej społecznej dyskusji oraz popularyzacji wiedzy o wydarzeniach sprzed lat. Zrozumienie dawnego, utraconego góralskiego świata może stać się mostem łączącym przeszłość z teraźniejszością i pozwoli budować lepsze relacje góralskiej społeczności z Tatrzańskim Parkiem Narodowym. 

    Wystawa odbywa się w ramach obchodów 70-lecia Tatrzańskiego Parku Narodowego.

    Więcej: TPN.

    Rzecznik Praw Dziecka o problemie dzieci z niepełnosprawnościami w równym dostępie w wycieczkach szkolnych

    Rzecznik Praw Dziecka Monika Horna-Cieślak poinformowała dzisiaj o wystąpieniu do resortu edukacji w sprawie równego dostępu o udziału w wydarzeniach i wycieczkach szkolnych dla dzieci z niepełnosprawnościami zwróciłam się do resortu edukacji. Na swoim profilu na Facebooku napisała:

    – Dzieci z niepełnosprawnościami powinny mieć możliwość uczestnictwa w różnych sferach życia na takich samych prawach jak ich koleżanki i koledzy. Częścią życia społeczności szkolnej są wyjazdy orgaznizowane przez placówkę nauczania, które stanowią dla dzieci jeden z elementów edukacyjnych i dydaktycznych, ale też stwarzają możliwości do integracji rówieśniczej. Tymczasem z przekazywanych mi sygnałów wynika, że wielokrotnie dzieciom z niepełnosprawnościami nie zapewnia się równego dostępu do udziału w wycieczkach szkolnych – napisałam w piśmie z 18 października 2025 r.

    Wskazałam, że dotyczy to często sytuacji, gdy nie zapewnia się dzieciom z ograniczeniami ruchowymi odpowiedniego środka transportu czy wsparcia dodatkowego opiekuna. Możliwość udziału tych dzieci w wycieczkach warunkowana jest często obecnością rodzica.

    Tymczasem z przepisów prawa wynika, że organizatorzy takich wydarzeń muszą uwzględnić indywidualne potrzeby każdego ucznia i dostosować do nich liczbę i kwalifikacje opiekunów. Ważne jest, aby opiekunowie posiadali odpowiednie przeszkolenie oraz wiedzę na temat specyficznych potrzeb uczniów, co pozwoli na zapewnienie im komfortu i bezpieczeństwa podczas całej wycieczki.

    Nie sposób zatem uznać za właściwą praktykę angażowania w tym wypadku rodziców, chyba, że wynika to z wyraźnej prośby dziecka lub opiekuna.

    Podczas wycieczki dzieci mają okazję do nawiązywania kontaktów zarówno z rówieśnikami jak i pracownikami placówki, uczą się komunikacji, współpracy oraz budowania relacji, co ma ogromne znaczenie dla ich rozwoju emocjonalnego. Dzieci mają szansę praktykowania funkcjonowania poza ,,rodziną’’ i przeżywania doświadczenia radzenia sobie w różnych sytuacjach.

    Z kolei bliskość rodzica może powodować oddalenie się rówieśników od dziecka a nawet stygmatyzowanie go w grupie.

    Innym aspektem są trudności organizacyjne po stronie opiekunów dzieci. Aby uczestniczyć w wycieczkach muszą oni korzystać z urlopów oraz organizować opiekę dla rodzeństwa dziecka.

    Podobny problem poruszono przy okazji organizowania półkolonii. Wówczas przewidziano możliwość uczestnictwa w nich dzieci z orzeczeniami, ale w sytuacji wymagającej dodatkowego wsparcia – pod warunkiem obecności ich własnego opiekuna.

    Moim zdaniem, pomimo istniejących uregulowań odnoszących się do udziału dzieci w wycieczkach szkolnych, czy innych wydarzeniach, zdarzają się sytuacje, gdy mają one charakter jedynie iluzoryczny.

    Zwróciłam się z prośbą o podjęcie stosownych działań mających na celu zagwarantowanie dzieciom z niepełnosprawnościami dostępności we wszelkich organizowanych wydarzeniach. Poprosiła również o zwrócenie uwagi kuratorom oświaty, aby w ramach nadzoru pedagogicznego i kontroli nad szkołami weryfikowali zagadnienie wykluczeń uczniów z niepełnosprawnościami z aktywności szkolnych.

    Na problem wskazany problem zwracałem uwagę już ponad dwa lata temu. Wówczas otrzymana odpowiedź z MEiN nie była w pełni satysfakcjonująca (Czy szkoła może wymagać od rodziców niepełnosprawnego dziecka ich obecności na wycieczce szkolnej? MEiN „odpowiada”).