W związku z ostatnią sytuacją w Turcji pojawia się pytanie, czy osoby, które zawarły z organizatorami turystyki umowę o udział w imprezie turystycznej mogą od tej umowy odstąpić.
Generalnie jak w przypadku każdej umowy o imprezę turystyczną można od niej odstąpić. Kluczowa jest natomiast kwestia tego, czy zaistniałe okoliczności uprawniają podróżnego do bezkosztowego odstąpienia od umowy, a więc, czy może on od umowy odstąpić i żądać zwrotu całości dokonanej wpłaty.
Możliwość bezkosztowego odstąpienia od umowy przez podróżnego uregulowana została w art. 47 ust. 4 ustawy o imprezach turystycznych i powiązanych usługach turystycznych. Zgodnie z tym przepisem:
Podróżny może odstąpić od umowy o udział w imprezie turystycznej przed rozpoczęciem imprezy turystycznej bez ponoszenia opłaty za odstąpienie w przypadku wystąpienia nieuniknionych i nadzwyczajnych okoliczności występujących w miejscu docelowym lub jego najbliższym sąsiedztwie, które mają znaczący wpływ na realizację imprezy turystycznej lub przewóz podróżnych do miejsca docelowego. Podróżny może żądać wyłącznie zwrotu wpłat dokonanych z tytułu imprezy turystycznej, bez odszkodowania lub zadośćuczynienia w tym zakresie.
A zatem, aby udzielić odpowiedzi na wskazane pytanie, należy w przypadku każdej wycieczki indywidualnie ocenić, czy można mówić o wystąpieniu nieuniknionych i nadzwyczajnych okoliczności i czy mają one znaczący wpływ na realizację imprezy turystycznej lub przewóz podróżnych do miejsca docelowego. Przy czym przez nieuniknione i nadzwyczajne okoliczności należy rozumieć (art. 4 pkt 15):
sytuację pozostającą poza kontrolą strony powołującej się na taką sytuację, której skutków nie można było uniknąć, nawet gdyby podjęto wszelkie rozsądne działania.
W opublikowanym w czwartek (29.07) przez MSZ komunikacie czytamy:
Placówka w Ankarze oraz Konsulat Honorowy w Antalyi pozostają w stałym kontakcie z miejscowymi służbami i rezydentami biur turystycznych. Według informacji otrzymanych od lokalnych służb w tej chwili sytuacja jest pod kontrolą i nie ma bezpośredniego zagrożenia, jednak nie należy wykluczać ryzyka rozprzestrzeniania się ognia.
Już chociażby w świetle tego komunikatu trudno obecną sytuacji w Turcji traktować jako upoważniającą każdego podróżnego do bezkosztowego odstąpienia od umowy. Jak wyżej wspomniałem, w przypadku każdej wycieczki należy indywidualnie i obiektywnie ocenić, czy w jej przypadku zachodzą okoliczności wskazane w art. 47 ust. 4 ustawy o imprezach turystycznych i powiązanych usługach turystycznych. Jeśli zachodzą, to podróżny może od umowy odstąpić bezkosztowo, tj. za zwrotem wszystkich wpłaconych środków.
Jeżeli okoliczności wskazane we wspomnianym przepisie nie występują, to wówczas organizator jest uprawniony do pobrania opłaty za rezygnację. W praktyce oznacza to, że podróżny najczęściej nie uzyska wszystkich wpłaconych środków. Organizatorzy turystyki mają dwie możliwości określania tych opłat.
Po pierwsze, mogą zrobić to w sposób ryczałtowy – zgodnie z art. 47 ust. 3 ustawy „W umowie o udział w imprezie turystycznej może zostać wskazana opłata za odstąpienie od umowy o udział w imprezie turystycznej w wysokości zależnej od tego, w jakim czasie przed rozpoczęciem imprezy turystycznej doszło do odstąpienia od umowy o udział w imprezie turystycznej, od spodziewanych oszczędności kosztów oraz spodziewanego dochodu z tytułu alternatywnego wykorzystania danych usług turystycznych. Opłata podlega potrąceniu z wpłaty dokonanej przez podróżnego”. Tego rodzaju opłaty najczęściej są określane w ogólnych warunkach uczestnictwa w imprezach turystycznych stosowanych przez organizatorów turystyki.
Po drugie, jeśli organizator nie określa takiej opłaty w sposób ryczałtowy, to wówczas zastosowanie znajduje art. 47 ust. 2 zd. 2 ustawy: „W przypadku nieokreślenia w umowie o udział w imprezie turystycznej opłat za odstąpienie od umowy o udział w imprezie turystycznej wysokość tej opłaty odpowiada cenie imprezy turystycznej pomniejszonej o zaoszczędzone koszty lub wpływy z tytułu alternatywnego wykorzystania danych usług turystycznych. Na żądanie podróżnego organizator turystyki uzasadnia wysokość opłat za odstąpienie od umowy o udział w imprezie turystycznej”.
Powyższej uwagi należy uzupełnić o dwie kwestie. Po pierwsze, między podróżnymi a organizatorami czasami występują spory odnośnie do wysokości pobieranej opłaty na wypadek rezygnacji. Czasami kończą się one na drodze sądowej. Po drugie, nie ma żadnych przeszkód, aby strony zgodnie ustaliły inny sposób postępowania w takich sytuacjach, jeśli nie będzie to kosztem praw podróżnego określonych w ustawie. Przykładowo strony mogą określić inny termin odbycia imprezy. Jeśli jednak podróżny nie jest uprawniony do bezszkodowej rezygnacji, to wówczas takie działanie zależy wyłącznie od dobrej woli organizatora turystyki. Jego decyzja w praktyce jest często uwarunkowania jego możliwościami, uzależnionymi np. ustaleniami z podwykonawcami (przewoźnikiem czy hotelarzem), jak również możliwością znalezienia na dane miejsce innej osoby (co akurat w przypadku najbliższych wyjazdów do Turcji może być utrudnione).
Podsumowując – w niektórych przypadkach, tj. jeśli występują okoliczności wskazane w art. 47 ust. 4 ustawy podróżny może bezkosztowo odstąpić od umowy. W pozostałych przypadkach organizator turystyki jest uprawniony do pobrania opłaty z tytułu rezygnacji. Strony mogą porozumieć się w inny sposób, o ile nie nastąpi to z naruszeniem praw podróżnego określonych wspomnianą ustawą.
Piotr Cybula
PRAWO TURYSTYCZNE 